August 2012 Archives

ظهور اسلام‏گرایی معاصر در صحنه سیاسی ترکیه و جدال اسلام‏گرایان و سکولاریست‏ها در این صحنه هرچند به دهه شصت میلادی می‏رسد، اما این جدال ریشه در قرن نوزدهم امپراتوری عثمانی دارد. در دوران اصلاحات ‏آمرانه که در تاریخ عثمانی دوران تنظیمات (1876-1839) مشهور است: رشته اصلاحاتی با هدف تضمین تمامیت ارضی امپراتوری اعلام و اعمال شد که حقوق برابر همه شهروندان را، مستقل از تعلقات دینی و آئینی‏شان می‏خواست. از آن جمله بود برپایی محاکم عرفی و لغو مالیات سرانه‏ای که تنها شامل غیرمسلمانان می‏شد. بازنمود یا تجلی این اصلاحات را در خط شریف گلخانه (1839) و خط همایون (1856) می‏توان سراغ گرفت. با به‏قدرت رسیدن سلطان عبدالحمید ثانی در 1876 هرچند انجام اصلاحات آمرانه متوقف نشد، اما صحنه‏گردان سیاسی عثمانی بیشتر اسلام‏گرایانی بودند که دل در گرو اندیشه‏های پان‏اسلامیستی عبدالحمید داشتند. در طول این دوران سی ساله که تا انقلاب ترکان جوان در 1908 ادامه یافت، عرصه فعالیت سیاسی و اجتماعی برای سکولاریست‏ها گاه چنان تنگ شد که گروهی از اینان مجبور به جلای وطن شدند و ثقل سازماندهی‏شان را به خارج از مرزهای امپراتوری کشاندند.
انقلاب 1908 ترکان جوان که نقطه پایانی بود بر سلطنت مطلقه عبدالحمید ثانی، بار دیگر راه را بر ورود سکولاریست‏ها به عرصه سیاست‏گذاری عثمانی باز کرد. این‏بار اسلام‏گرایان بودند که به سایه مخالفت با حکومت نشستند و در خیال بازگشت به قدرت. کودتای ناکام 1909 اینان با چنین هدفی بود که انجام شد.