Recently in 48 Category

در فراز و نشیب‌های فراوانی که تاریخ معاصر ایران به خود دیده است، ماجرای ظهور و سقوط فرقة دموکرات آذربایجان در فاصله تابستان 1324 تا پاییز 1325، در مجموع یک سال بیش به طول نیانجامید؛ ولی همین ماجرای کوتاه و خوشبختانه زودگذر با مخاطرة عظیمی که برای ایران به همراه آورد آن را در ردیف دو واقعة دیگری قرار می‌دهد که در قرن گذشته استقلال و تمامیت ارضی کشور را به نحوی اساسی در معرض خطر قرار دادند. یعنی بین پیش‌درآمدی بر همان حرکت که عبارت باشد از چیرگی و دست‌اندازی تدریجی روسیه تزاری بر بخش‌های شمالی ایران در سال‌های مقارن با جنگ اول جهانی در آغاز قرن و دیگری نیز در سطحی محدودتر به صورت توسعه‌طلبی و تجاوز نظامی عراق به ایران در پایان همان قرن.

با آنکه آذربایجان از مراحل نخست اشغال در شهریور 1320 تا زمان عقب‌نشینی نیروهای شوروی از آن، تحت کنترل نیروهای اشغالگر قرار داشت، ولی این امر با تمام تضییقات حاصل از آن، نتوانست از بروز یک رشته مقاومت‌های مردمی و خودجوش جلوگیری کند. در این بررسی به نمونه‌هایی چند از این مقاومت‌ها که در مراحل پایانی دورة اشغال ابعاد گسترده‌تری هم پیدا کرد، اشاره شده است.

همایش ششمین دوسالانة مطالعات ایرانی در تاریخ سوم تا پنجم آگوست 2006 مطابق با دوازدهم تا چهاردهم مردادماه 1385 در محل مؤسسه مطالعات خاورمیانه دانشگاه لندن برگزار گردید. در این همایش که یکی از گسترده‌ترین و پربارترین همایش‌های مطالعات ایرانی در سال‌های اخیر بود، عمدة پژوهشگرانی که در حوزة مطالعات ایرانی کار می‌کنند، چه از داخل ایران و چه از خارج، اعم از ایرانی و غیرایرانی شرکت کرده‌بودند.

اگر چه در ارائه تعریفی غیرایرانی از ایرانیان ترک‌زبان و به ویژه مردم آذربایجان، ترک‌ها پیشقدم بودند و از سال‌های آخر امپراتوری عثمانی مباحثی را در این زمینه مطرح کردند، ولی پیگیری همین مباحث از سوی دولت روسیه شوروی ـ به مباشرت مقامات باکو ـ برای پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای اتحاد شوروی در خلال سال‌های پایان جنگ دوم جهانی باعث پدید آمدن نگرانی‌هایی در ترکیه شد. در این مقاله علل این نگرانی بررسی شده است.

سرکوب شدید و خشونت‌بار جمعِ محدود و بی‌اهمیتی از مخالفین حکومت پوتین در مسکو و سن‌پترزبورگ در ماه گذشته در مورد وضعیت سیاسی روسیه که اصولاً وضعیت چندان روشنی هم نیست، پرسش‌های جدیدی را مطرح کرده است. سانجو مارگولینا، روزنامه‌نگار روس‌تباری که اینک در برلین زندگی می‌کند، از جمله صاحبنظرانی است که با انتشار مقاله‌ای در روزنامة فرانکفورتر راندشاو درصدد ارائه تحلیل‌هایی بر این امر برآمد. ref(1)

از بدو استقرار نیروهای ارتش سرخ شوروی در مناطق شمالی ایران در شهریور 1320، رشته تحرکاتی در جهت تحریف هویت ایرانی مردمان آن سامان آغاز شد. سید احمد کسروی در مقام یک آذربایجانی و همچنین پژوهشگر تاریخ آذربایجان، از آغاز این تحرکات تا نقطة اوج آن در پاییز و زمستان 1324 تلاش‌هایی را در مقابله با این تحرکات و تبلیغات آغاز کرد که جوانبی از آن در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.

با گشوده شدن آرشیوهای محرمانه روسیه و باکو پس از فروپاشی اتحاد شوروی، برای بسیاری از پژوهشگران فرصت آن پیش‌آمد تا دربارة پاره‌ای از مسائل مربوط به سیاست‌های دولت شوروی، بررسی‌های مستندی را آغاز کنند که تا آن زمان امکان بررسی آنها میسر نبود. یکی از این مضامین فراز و فرود فرقة دموکرات آذربایجان در چارچوب سیاست‌های جهانی مسکو در سال‌های 25-1324 است که در این بررسی، و بر اساس اسناد تازه‌یاب شوروی موضوع تحقیق قرار گرفته است.

در تاریخ معاصر ایران نام و شهرت میرجعفر پیشه‌وری بیشتر به یک تلاش و تکاپوی سیاسی او در چند سال آخر عمرش در اواسط دهة 1320، در مقام یکی از رهبران فرقة دموکرات آذربایجان گره خورده است، ولی او به عنوان یک روشنفکر و فعال سیاسی از پیشینه‌ای به مراتب طولانی‌تر از این چند سال پایانی برخوردار بود. بررسی یکی از این ادوار مهّم و نسبتا ناشناخته، یعنی دوران سرپرستی و مدیریت او بر روزنامة آژیر در سال‌های 24-1323، و به ویژه آراء و عقاید او در باب چگونگی حفظ استقلال و پیشبرد منافع ملّی ایران موضوع اصلی این مقاله را تشکیل می‌دهد.

ماجرای برخورد کارگزاران فرهنگی فرقة دموکرات آذربایجان با موسیقی‌دانان آذربایجانیِ شاغل در رادیو تبریز، یکی از جذاب‌ترین موضوع‌ها برای تحقیقات تاریخ معاصر موسیقی ما است که تا به حال بدان پرداخته نشده است.

ژان بودریار در حال انکار واقعیت، از واقعیت بیرون افتاد. هفتاد و هفت سال پس از ورودش به واقعیتی حاد سرانجام موفق شد که آن را پشت سر گذارد.